[ Pobierz całość w formacie PDF ]
czołowych w stanach rozchwianej równowagi i uwagi, ich hipotetycznych uwarunkowań pato-
hormonalnej organizmu (Rice i in., 1997). Sy- genetycznych oraz funkcjonalnych, jak również
stematycznie więc wzrasta zapotrzebowanie na kwestii rokowniczych w kontekście prowadzo-
wiedzÄ™ neuropsychologicznÄ… poza klinikÄ… cho- nego leczenia.
Studia Psychologiczne, t. 47 (2008), z. 4, s. 19 33
23
Neuropsychologiczna charakterystyka zaburzeń pamięci i uwagi w wybranych chorobach wewnętrznych
CHARAKTERYSTYKA I DYNAMIKA (śród)mózgowego, lecz również stopniowo nara-
PRZEBIEGU ZABURZEC PAMICI stajÄ…cych, drobnych, za to topograficznie rozsia-
I UWAGI U OSÓB Z CHOROBAMI SERCA nych uszkodzeÅ„ przeważajÄ…cych w okolicy czo-
łowej mózgu. Prowadzą one do martwicy istoty
Wiele dawniej prowadzonych badań psycho- szarej i białej mózgu. Oznaki uszkodzenia płatów
logicznych osób z chorobami serca, zwłaszcza czołowych w chorobie nadciśnieniowej, choć
tych po zawale, koncentrowało się na ich funk- początkowo subtelne, z czasem stają się coraz
cjonowaniu emocjonalnym i psychospołecznym, bardziej widoczne. Dochodzi do zaburzeń prze-
charakterystyce osobowościowej czy strategiach biegu najbardziej złożonych procesów uwagi do-
radzenia sobie ze stresem. Współcześnie zaś sta- wolnej, nie wyłączając kontroli poznawczej, jak
le przybywa danych o związku choroby kardio- również niektórych procesów pamięci, zwłasz-
logicznej, na przykład niewydolności wieńcowej cza wykonawczego podsystemu pamięci opera-
serca, nie tylko z problemami natury emocjonal- cyjnej, umiejętności wyboru strategii uczenia się
no-osobowościowej czy objawami psychopatolo- oraz pózniejszego wydobycia zawartości pamię-
gicznymi, na przykład depresją (por. Rymaszew- ci (Raz i in., 2003). Innymi słowy, podobieństwo
ska i Dudek, 2009; Wrześniewski i Włodarczyk, zaburzeń neuropsychologicznych u osób z za-
2004), lecz również z behawioralnymi objawami niedbanym nadciśnieniem do dysfunkcji wyko-
dysfunkcji mózgu, popularnie zwanymi zaburze- nawczych wydaje się wyrazne na przykładzie
niami neuropsychologicznymi (Jodzio, 2008). takich funkcji uwagi, jak kontrola, selektyw-
Do najczęstszych należą zaburzenia pamięci ność, utrzymywanie czujności czy przerzutność.
i uwagi, które nagminnie pojawiają się po na- Znamienne, że dysfunkcje wykonawcze są czę-
głym incydencie mózgowym, na przykład uda- stym objawem udaru mózgu, jak choćby zatoru
rze spowodowanym nadciśnieniem i/lub zatorem pochodzenia sercowego (por. Jodzio i in., 2008).
pochodzenia sercowego, względnie zatrzyma- Z kolei patomechanizm zapominania pochodze-
niu akcji serca. Paradoksalnie, trudniejsze pod nia czołowego w chorobie nadciśnieniowej ma
względem diagnostycznym są objawy zapomi- jakościowo odmienny charakter od zaburzeń pa-
nania i dekoncentracji u osób, które wprawdzie mięci obserwowanych w chorobie Alzheimera
cierpią na długotrwałe problemy sercowo-krąże- bądz innych uszkodzeniach płatów skroniowych
niowe, lecz nie przebyły masywnych incyden- z charakterystycznymi zaburzeniami konsolida-
tów mózgowych o typie naczyniowym. Powolny cji i przechowywania, mniej zaś procesów dostę-
w tym przypadku rozwój zaburzeń poznawczych pu i wydobywania treści pamięciowych.
stopniowo upodabnia się do procesu otępienne- Nadciśnienie bardzo często współwystępu-
go. Wśród czynników etiologicznych wymienia je z chorobą niedokrwienną serca, w przebiegu
się m.in. nadciśnienie tętnicze, miażdżycę, cho- której zaburzenia pamięci i uwagi również nie
robę tętnic obwodowych, arytmię, wadę zastaw- należą do rzadkości. Szczególnie chętnie podej-
ki dwudzielnej oraz zastoinową niewydolność mowaną kwestią jest wpływ specyficznych me-
serca. Ich negatywny wpływ na funkcje mózgu tod leczenia tej choroby na sprawność poznaw-
i sprawność intelektualną nie budzi wątpliwości, czą pacjentów. Na przykład intensywnie bada się
wszystkie bowiem stwarzają ryzyko przewlekłe- stan neurologiczny i dynamikę zaburzeń poznaw-
go niedotlenienia mózgu, a tym samym osłabie- czych u pacjentów po operacji na otwartym ser-
nia zdolności uczenia się i uwagi (Waldstein i in., cu, np. wszczepieniu pomostów aortalno-wień-
2001; Zabłocki i Leszek, 2006). cowych (coronary artery bypass graft surgery,
Reprezentatywnym przykładem powyższej CABG). U większości chorych zabieg wymaga
zależności są neuropoznawcze korelaty wspo- zatrzymania akcji serca i prowadzenia krążenia
mnianej choroby nadciśnieniowej, którą nie tyl- pozaustrojowego. Choć technika i aparatura ope-
ko uważa się za najczęstszą przyczynę krwotoku racyjna uległy znacznemu udoskonaleniu, nie
Studia Psychologiczne, t. 47 (2008), z. 4, s. 19 33
24
Daria Biechowska, Marta Witkowska, Krzysztof Jodzio
udało się całkowicie wyeliminować ryzyka wy- pamięci, np. uczenia się słuchowo-werbalne-
stąpienia po CABG niedomogi mózgu, głównie go, może wówczas nawet przewyższać poziom
niedotlenienia i towarzyszÄ…cych dysfunkcji po- przedoperacyjny (Jodzio, 1996).
znawczych (Wrześniewski i Włodarczyk, 2004). Szansy na zminimalizowanie ryzyka neuro-
W latach 60. XX wieku powikłania krążenia po- psychologicznych powikłań operacji na otwar-
zaustrojowego były dość częste i poważne, obej- tym sercu i usprawnienia pamięci, uwagi oraz
mowały jakościowe zaburzenia świadomości, innych funkcji poznawczych można upatrywać
głębokie zaburzenia pamięci świeżej oraz liczne w rozwoju technologii kardiochirurgicznej, jak
objawy ogniskowej martwicy kory mózgu, typu choćby kontynuacji innowacyjnych prób wy-
agnozja, aleksja czy agrafia (por. Jodzio, 1996). konywania pomostów aortalno-wieńcowych na
Z obszernego przeglądu bardziej współczesnych bijącym sercu (Sendelbach i in., 2006). Szcze-
badań zaś wynika (Jodzio, 2008), że zaburzenia gółowa diagnoza rozmaitych funkcji uwagi i pa-
zapamiętywania i uwagi współwystępują ze sobą mięci tak przed, jak i po zabiegu ułatwi pózniej
na tle spowolnionego tempa przetwarzania infor- opracowanie właściwego programu rehabilitacji
macji oraz rozwiązywania problemów. Chorzy pacjentów, zawsze zainteresowanych nie tylko
skarżą się na brak jasności myślenia oraz nie- czysto medycznymi ocenami wyników leczenia,
możność szybkiego zapamiętywania i dłuższej lecz również subiektywnie odczuwaną zmianą
koncentracji. Największe znaczenie w powsta- kondycji zdrowotnej i psychicznej.
waniu po CABG tych stosunkowo mało spe-
cyficznych deficytów, nasuwajÄ…cych na myÅ›l ZABURZENIA PAMICI I UWAGI U OSÓB
uogólnioną, choć niekoniecznie głęboką dys- Z PRZEWLEKAYMI CHOROBAMI
funkcję mózgu, przypisuje się takim czynnikom, UKAADU ODDECHOWEGO
jak mikrozatory wywołane przez gaz, drobne
skrzepliny bądz kulki tłuszczu, zaburzenia ogól- Sprawność układu oddechowego warunkuje [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl exclamation.htw.pl
czołowych w stanach rozchwianej równowagi i uwagi, ich hipotetycznych uwarunkowań pato-
hormonalnej organizmu (Rice i in., 1997). Sy- genetycznych oraz funkcjonalnych, jak również
stematycznie więc wzrasta zapotrzebowanie na kwestii rokowniczych w kontekście prowadzo-
wiedzÄ™ neuropsychologicznÄ… poza klinikÄ… cho- nego leczenia.
Studia Psychologiczne, t. 47 (2008), z. 4, s. 19 33
23
Neuropsychologiczna charakterystyka zaburzeń pamięci i uwagi w wybranych chorobach wewnętrznych
CHARAKTERYSTYKA I DYNAMIKA (śród)mózgowego, lecz również stopniowo nara-
PRZEBIEGU ZABURZEC PAMICI stajÄ…cych, drobnych, za to topograficznie rozsia-
I UWAGI U OSÓB Z CHOROBAMI SERCA nych uszkodzeÅ„ przeważajÄ…cych w okolicy czo-
łowej mózgu. Prowadzą one do martwicy istoty
Wiele dawniej prowadzonych badań psycho- szarej i białej mózgu. Oznaki uszkodzenia płatów
logicznych osób z chorobami serca, zwłaszcza czołowych w chorobie nadciśnieniowej, choć
tych po zawale, koncentrowało się na ich funk- początkowo subtelne, z czasem stają się coraz
cjonowaniu emocjonalnym i psychospołecznym, bardziej widoczne. Dochodzi do zaburzeń prze-
charakterystyce osobowościowej czy strategiach biegu najbardziej złożonych procesów uwagi do-
radzenia sobie ze stresem. Współcześnie zaś sta- wolnej, nie wyłączając kontroli poznawczej, jak
le przybywa danych o związku choroby kardio- również niektórych procesów pamięci, zwłasz-
logicznej, na przykład niewydolności wieńcowej cza wykonawczego podsystemu pamięci opera-
serca, nie tylko z problemami natury emocjonal- cyjnej, umiejętności wyboru strategii uczenia się
no-osobowościowej czy objawami psychopatolo- oraz pózniejszego wydobycia zawartości pamię-
gicznymi, na przykład depresją (por. Rymaszew- ci (Raz i in., 2003). Innymi słowy, podobieństwo
ska i Dudek, 2009; Wrześniewski i Włodarczyk, zaburzeń neuropsychologicznych u osób z za-
2004), lecz również z behawioralnymi objawami niedbanym nadciśnieniem do dysfunkcji wyko-
dysfunkcji mózgu, popularnie zwanymi zaburze- nawczych wydaje się wyrazne na przykładzie
niami neuropsychologicznymi (Jodzio, 2008). takich funkcji uwagi, jak kontrola, selektyw-
Do najczęstszych należą zaburzenia pamięci ność, utrzymywanie czujności czy przerzutność.
i uwagi, które nagminnie pojawiają się po na- Znamienne, że dysfunkcje wykonawcze są czę-
głym incydencie mózgowym, na przykład uda- stym objawem udaru mózgu, jak choćby zatoru
rze spowodowanym nadciśnieniem i/lub zatorem pochodzenia sercowego (por. Jodzio i in., 2008).
pochodzenia sercowego, względnie zatrzyma- Z kolei patomechanizm zapominania pochodze-
niu akcji serca. Paradoksalnie, trudniejsze pod nia czołowego w chorobie nadciśnieniowej ma
względem diagnostycznym są objawy zapomi- jakościowo odmienny charakter od zaburzeń pa-
nania i dekoncentracji u osób, które wprawdzie mięci obserwowanych w chorobie Alzheimera
cierpią na długotrwałe problemy sercowo-krąże- bądz innych uszkodzeniach płatów skroniowych
niowe, lecz nie przebyły masywnych incyden- z charakterystycznymi zaburzeniami konsolida-
tów mózgowych o typie naczyniowym. Powolny cji i przechowywania, mniej zaś procesów dostę-
w tym przypadku rozwój zaburzeń poznawczych pu i wydobywania treści pamięciowych.
stopniowo upodabnia się do procesu otępienne- Nadciśnienie bardzo często współwystępu-
go. Wśród czynników etiologicznych wymienia je z chorobą niedokrwienną serca, w przebiegu
się m.in. nadciśnienie tętnicze, miażdżycę, cho- której zaburzenia pamięci i uwagi również nie
robę tętnic obwodowych, arytmię, wadę zastaw- należą do rzadkości. Szczególnie chętnie podej-
ki dwudzielnej oraz zastoinową niewydolność mowaną kwestią jest wpływ specyficznych me-
serca. Ich negatywny wpływ na funkcje mózgu tod leczenia tej choroby na sprawność poznaw-
i sprawność intelektualną nie budzi wątpliwości, czą pacjentów. Na przykład intensywnie bada się
wszystkie bowiem stwarzają ryzyko przewlekłe- stan neurologiczny i dynamikę zaburzeń poznaw-
go niedotlenienia mózgu, a tym samym osłabie- czych u pacjentów po operacji na otwartym ser-
nia zdolności uczenia się i uwagi (Waldstein i in., cu, np. wszczepieniu pomostów aortalno-wień-
2001; Zabłocki i Leszek, 2006). cowych (coronary artery bypass graft surgery,
Reprezentatywnym przykładem powyższej CABG). U większości chorych zabieg wymaga
zależności są neuropoznawcze korelaty wspo- zatrzymania akcji serca i prowadzenia krążenia
mnianej choroby nadciśnieniowej, którą nie tyl- pozaustrojowego. Choć technika i aparatura ope-
ko uważa się za najczęstszą przyczynę krwotoku racyjna uległy znacznemu udoskonaleniu, nie
Studia Psychologiczne, t. 47 (2008), z. 4, s. 19 33
24
Daria Biechowska, Marta Witkowska, Krzysztof Jodzio
udało się całkowicie wyeliminować ryzyka wy- pamięci, np. uczenia się słuchowo-werbalne-
stąpienia po CABG niedomogi mózgu, głównie go, może wówczas nawet przewyższać poziom
niedotlenienia i towarzyszÄ…cych dysfunkcji po- przedoperacyjny (Jodzio, 1996).
znawczych (Wrześniewski i Włodarczyk, 2004). Szansy na zminimalizowanie ryzyka neuro-
W latach 60. XX wieku powikłania krążenia po- psychologicznych powikłań operacji na otwar-
zaustrojowego były dość częste i poważne, obej- tym sercu i usprawnienia pamięci, uwagi oraz
mowały jakościowe zaburzenia świadomości, innych funkcji poznawczych można upatrywać
głębokie zaburzenia pamięci świeżej oraz liczne w rozwoju technologii kardiochirurgicznej, jak
objawy ogniskowej martwicy kory mózgu, typu choćby kontynuacji innowacyjnych prób wy-
agnozja, aleksja czy agrafia (por. Jodzio, 1996). konywania pomostów aortalno-wieńcowych na
Z obszernego przeglądu bardziej współczesnych bijącym sercu (Sendelbach i in., 2006). Szcze-
badań zaś wynika (Jodzio, 2008), że zaburzenia gółowa diagnoza rozmaitych funkcji uwagi i pa-
zapamiętywania i uwagi współwystępują ze sobą mięci tak przed, jak i po zabiegu ułatwi pózniej
na tle spowolnionego tempa przetwarzania infor- opracowanie właściwego programu rehabilitacji
macji oraz rozwiązywania problemów. Chorzy pacjentów, zawsze zainteresowanych nie tylko
skarżą się na brak jasności myślenia oraz nie- czysto medycznymi ocenami wyników leczenia,
możność szybkiego zapamiętywania i dłuższej lecz również subiektywnie odczuwaną zmianą
koncentracji. Największe znaczenie w powsta- kondycji zdrowotnej i psychicznej.
waniu po CABG tych stosunkowo mało spe-
cyficznych deficytów, nasuwajÄ…cych na myÅ›l ZABURZENIA PAMICI I UWAGI U OSÓB
uogólnioną, choć niekoniecznie głęboką dys- Z PRZEWLEKAYMI CHOROBAMI
funkcję mózgu, przypisuje się takim czynnikom, UKAADU ODDECHOWEGO
jak mikrozatory wywołane przez gaz, drobne
skrzepliny bądz kulki tłuszczu, zaburzenia ogól- Sprawność układu oddechowego warunkuje [ Pobierz całość w formacie PDF ]