trylogia nadmorska zeromski

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

tarcha, Witruwiusza, Pliniusza. M�odocianymi oczyma patrza� na t� dziedzin�, st�d si� jako
chy�y orze� w s�oneczne obszary Italii wyrywa�. A oto ona w oczy starca tym samym si� rzu-
ca obliczem...
Astronom zawin�� si� mocno w wielkie futro niedxwiedzie, nogi wsun�� w sanda�y z wilczu-
ry. Odwróci� si� od widoku tej ziemi. Uciek� oczyma w wiekuist� sw� m�odoS�, w niebiosa.
Bezmiary gwiazd na jego wzrok czeka�y. Zaton�� oczyma w jasnej, delikatnej, po�yskliwej
smudze - w mlecznej drodze - w wiekuistym ob�oku, w tuwalni najSwi�tszej, przepasuj�cej
wszechniebiosa, za któr� w niesko�czonych przestworach szeregi gwiazdozbiorów si� kryj�.
Pozdrowi� zamglonymi oczyma i cichym warg poszeptem bia�� gwiazd� biegunow�, stoj�c�
wiekuiScie poSrodku mi�dzy zenitem i poziomu pó�nocn� dzielnic�, ponad ciemnymi strasz-
nych wód borealnych bezmiarami, ponad ci�kim czarnych nocy pustkowiem - Swiat�o �egla-
rzy w burzach i wichrach zb��kanych - opiekunk� samotnego rybaka, który si� na Smier�
w walce ze wszechmocnym �ywio�em spracowa� - �ask� stoj�c� nad g�uch� i niem� przemoc�
- nadziej�. Pozdrowi� j�, przodownic� Swi�t� w drogach morskich ludzi pó�nocnego Swiata,
nie znan� greckim i fenickim po morzu tu�aczom, gdy� ich biegun pó�nocny le�a� mi�dzy
gwiazd� biegunow� a gwiazdozbiorem Wielkiej Niedxwiedzicy, wed�ug której ogona - zowi�c
go Cynozur� - w morzach sterowali.
Odnalaz� na zewn�trz drogi mlecznej inn� przodownic�, uwodzicielk� wszechSwiatów po
niesko�czonych ich drogach, tajn� a straszliw� Weg� w gwiazdozbiorze Lutni. Odnalaz� naj-
cz�stszy cel przezierników swego paralaktycznego narz�dzia, Bia�y K�os, czyli Spica,
w gwiazdozbiorze Panny, z którym w ci�gu lat zros�y si� obliczenia d�ugoSci roku gwiazdo-
wego i wykrycie zasady, i� nie rok zwrotnikowy, lecz gwiazdowy jest iloSci� wiekuiScie nie-
zmienn�. WSród setek milionów Swiatów p�on�cych bieg�a owa linia, wypatrzona przez st�-
sknione i p�kaj�ce w m�czarniach tajemnicy oczy ludzkie, wzd�u� której s�o�ce kr��y� mia�o
ustawicznie - ekliptyka niebios.
Po obudwu stronach ekliptyki zalega� pas nawy niebieskiej, w którego wybrze�ach mia� si�
dokonywa� bieg ca�kowity gwiazd b��dnych, ksi�yca i s�o�ca, Zodiak odwieczny, we dwa-
naScie podzielony znaków, które od równonocy wiosennej z zachodu na wschód post�puj�:
Baran, Byk, Blixni�ta, Rak, Lew, Panna, Waga, Niedxwiadek, Strzelec, Kozioro�ec, Wodnik
i Ryby. Kr��y�a tam nieznu�enie wed�ug praw swoich, odkrywaj�c lub zas�aniaj�c oblicze,
Cynthia Artemis, córka Zeusa i Latony, siostra s�onecznego Apollina - biega� czterykro� szyb-
106
ki Merkury, tajemniczy w swych drogach, niewidzialny wSród mgie� tego kraju, nie do wy-
tropienia w blasku s�onecznych promieni, sam o Swietle migotliwym i dr��cym - odmienia�a
si� Swietna Hesperos, wieczorna �arnica, albo jasnopromienna jutrzenka, matka mi�oSci, Ve-
nus czaruj�ca - ukazywa� si� nieodgadniony Mars o barwie ognistej, przez Platona Pyroisem
zwany - Jowisz o Swietnym blasku, Faeton, wed�ug nazw Timaiosa - i Saturn, czyli Fajnon,
b�yszcz�cy a �udz�cy, gdy� krócej od innych kryje si�, a przys�oni�ty promieniami s�o�ca
wczeSniej je opuszcza.
Tam by�a ojczyzna ducha nie podlegaj�cego staroSci, bez pocz�tku i ko�ca, którego pot�g�,
czyli funkcj�, jest ruch radoSnie m�ody a nigdy nie wstrzymany.
Zuchwa�a mySl cz�owiecza, bardziej zuchwa�a od wzroku, który cz�S� rojowiska wszechSwia-
tów postrzega�, chcia�a zagarn�� pszczo�y niezliczone, pracuj�ce od wieków w niebiesiech,
marzy�a o zamkni�ciu ich w ulu sklepionym.
Arystoteles, zamykaj�cy wszechSwiat jakoby w kuli kryszta�owej, do której powierzchni przy-
twierdzone s� gwiazdy skazane, na ruch dooko�a ziemi. Pytagoras, wyznaczaj�cy s�o�cu od-
leg�oS� od ziemi tylko trzy razy wi�ksz� ni� odleg�oS� ksi�yca.
Platon, utrzymuj�cy, i� odleg�oSci cia� niebieskich mi�dzy sob� i ziemi� s� muzycznymi to-
nami. Hipparch z Bitynii a za nim Klaudiusz Ptolomeusz, utrzymuj�cy, i� ziemia jest nieru-
chom� jako Srodek Swiata ca�ego, doko�a której biegn� wszystkie cia�a niebieskie w porz�d-
ku swych od niej odleg�oSci:
Ksi�yc, Merkury, Venus, S�o�ce, Mars, Jowisz, Saturn.
Eudoksos z Knidos i Kallippos, ucze� Polemarcha, id�cy Sladem Egipcjan w oparciu mecha-
nizmu Swiata na systemacie kr�gów wspó�Srodkowych, nie mog�cy jednak zda� sprawy ze
wszystkich zjawisk ruchu planet.
Inni, objaSniaj�cy te same zjawiska za pomoc� kó� mimo-Srodkowych i epicyklów - kó� fik-
cyjnych, otaczaj�cych nieruchom� ziemi�, gdzie epicykl jest ko�em mniejszym, którego Sro-
dek porusza si� ruchem jednostajnym po obwodzie ko�a unosz�cego, czyli deferensa, a ze-
spó� tego dwoistego ruchu odpowiada w przybli�eniu ruchowi planety po jej rzeczywistej
drodze w przestrzeniach.
Ptolomeusz, wprowadzaj�cy do tego systematu nowe ko�a fikcyjne - ekwanty - dla wyrówna-
nia niezgodnoSci rachunku za pomoc� deferensów i epicyklów z rzeczywistymi zjawiskami
na niebie.
Ibn-Roszd z Kordowy, Averroesem zwany, wed�ug którego niebo jest istot� �yj�c�, z�o�on�
z wielu cia�, przedstawiaj�cych cz�onki niezb�dne do �ycia, gdzie pierwszy motor przedsta-
wia serce, �yciem ku innym cz�onkom promieniej�ce, a ka�de z cia� posiada sw� inteligen-
cj�, a te znów inteligencje, hierarchicznie mi�dzy sob� podporz�dkowane, stanowi� �a�cuch
motorów, które wywo�uj� ruch od pierwszej sfery a� do nas.
Alfons X, król kastylski, astronom i wydawca ksi�gi u�o�onej przez astronomów pod tytu�em
Tabulae astronomicae Divi Alfonsi, Romanorum et Castellae regis, oSwiadczaj�cy, �e gdyby
przed stworzeniem Swiata o rad� by� pytany, umia�by go proSciej urz�dzi�.
Miko�aj Kopernik z oczyma skierowanymi ku niebu przyk�ada� swoje proste urz�dzenie
wszechSwiata do dziejów z�udze� genialnych, do pomys�ów wysokich a zawi�ych tylu m�dr-
ców przesz�oSci i wSród cichej rozkoszy przyznawa�, i� w zgodzie z jego mySl� jest niebo.
- Nie istnieje - powtarza� - wspólny Srodek dla kr�gów, czyli sfer niebieskich. Rrodek ziemi
nie jest Srodkiem Swiata, lecz jedynie Srodkiem ci�koSci oraz Srodkiem ksi�ycowej drogi.
107
Wszystkie drogi gwiazd b��dnych otaczaj� s�o�ce dooko�a. Stosunek odleg�oSci s�o�ca od
ziemi do odleg�oSci firmamentu jest mniejszy ani�eli promienia ziemi do odleg�oSci s�o�ca,
a wi�c stosunek ten w otch�aniach firmamentu znikomym si� staje. Cokolwiek ruchomego
dostrzegamy na ca�ym firmamencie, nie pochodzi z jego w�asnego niby-ruchu, lecz ruchem
samej ziemi wywo�ane zosta�o, ona to wi�c odbywa w ci�gu doby ruch obrotowy doko�a swo-
ich niezmiennych biegunów a wobec trwale nieruchomego nieba. Jakikolwiek ruch wydawa-
�oby si� mie� s�o�ce, zjawisko takie nie pochodzi z w�asnego jego ruchu, lecz jest z�udze-
niem powsta�ym wskutek ruchu ziemi oraz jej kr�gu, po którym toczymy si� dooko�a s�o�ca
albo te� dooko�a innej jeszcze gwiazdy, co znaczy, �e ziemia równoczeSnie kilka ruchów
odbywa. Dostrzegane u gwiazd b��dnych cofanie si� wstecz i posuwanie naprzód nie jest w�a-
snym ich ruchem, lecz jest tak�e z�udzeniem z ruchomoSci ziemi pochodz�cym. [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Linki