[ Pobierz całość w formacie PDF ]
są Zwięte Dary. Drzwi boczne (północne i południowe) zwane są diakońskimi.
Na samej górze ikonostasu umieszczony jest krzyż (mogą też znajdować się
tablice z dziesięciorgiem przykazań, laska Aarona, naczynie z manną). Pod nim,
pośrodku najwyższego rzędu ikon, umieszczona jest Trójca Zwięta lub Zmart-
wychwstanie Chrystusa, rzadziej Ukrzyżowanie, a po bokach ikony patriar-
chów. W rzędzie niższym centralne miejsce zajmuje ikona Matki Bożej z Dzie-
ciątkiem; na lewo Dawid, na prawo Salomon, i dalej po obu stronach prorocy
starotestamentowi. Rząd następny to Deesis (Chrystus na tronie, a po jego bo-
kach Matka Boża i św. Jan Chrzciciel), po bokach 12 apostołów (lub aniołowie,
ojcowie Kościoła, męczennicy, niekiedy lokalni święci, założyciele klasztoru).
W rzędzie najniższym nad wrotami carskimi znajduje się ikona Komunia aposto-
łów, a na samych wrotach ikona Zwiastowania oraz postaci czterech Ewange-
listów; na prawo od tych wrót ikona Chrystusa, na drzwiach diakońskich ar-
chanioła lub świętych diakonów oraz ikony szczególnie czczone w danej cerkwi.
Na lewo od wrót carskich umieszczona jest ikona Matki Bożej, następnie, na
drugich drzwiach diakońskich archaniołowie lub święci diakoni oraz ikony
szczególnie czczone w danej świątyni.
Idea programu zawartego w ikonostasie ma uzmysławiać wiernym, że wszyst-
ko tworzy jeden zgodny chór, który nieustannie sławi Boga i do jego tronu zanosi
prośby o przebaczenie za grzechy świata. Ikonostas ma przypominać wiernym, że
święci są naszymi wstawiennikami u Stwórcy. Program ideowy ikonostasu jest
również swoistym powtórzeniem historii zbawienia poprzez odwołanie się do
symboliki Kościoła Starego Testamentu (tablice Mojżesza, laska Aarona, naczy-
nie z manną, prorocy zapowiadający przyjście Mesjasza) i Kościoła Nowego
Testamentu (Zwiastowanie, ustanowienie Eucharystii, ukrzyżowanie, Apostoło-
105
wie, Ewangeliści, Ojcowie Kościoła, święci). Przemyślany układ ikon w ikono-
stasie sprawia, że można nań spoglądać z bliska i wtedy wierni dostrzegają
szczegóły, patrzą na pojedyncze wydarzenia i postaci; z pewnej odległości iko-
nostas jawi się jako wiecznie żywa ściana rozświetlona płomieniami świec
oddzielających dwa światy: doczesny od nadprzyrodzonego, widzialny od niewi-
dzialnego, ziemię od nieba. Jedność obydwu poświadczają święci w swych praw-
dziwych wizerunkach należący do obydwu światów.
Trzecia i najważniejsza część cerkwi ołtarz (łac. altare podwyższone
miejsce ofiarne, w cerkwi także jako prezbiterium) odpowiada świętemu świę-
tych w świątyni starotestamentowej. W warstwie symbolicznej ta część świątyni
jest mieszkaniem Boga; miejscem, gdzie na tronie zasiada Chrustus; wyrażeniem
boskości Chrystusa; niebem na ziemi. Miejscem najważniejszym ołtarza i zara-
zem najświętszym jest priestoł ( tron Boży ), który symbolizuje to, co znaj-
duje się ponad niebiosami, tron niewidzialnego Boga. Priestoł jest również
symbolem ziemskich miejsc ofiarnych: stół ostatniej wieczerzy, Golgota, Grób
Pański, Wieczernik, a także symbolem Grobu Pańskiego. Dlatego przykryty jest
białym obrusem mającym przypominać całun, w który zawinięte zostało ciało
Chrystusa. Na nim położona jest błyszcząca, jasna tkanina, która ma symbo-
lizować Przemienienie Pańskie. W lewej części ołtarza postawiony jest stół ofiar-
ny ( żertwiennik ), na którym przygotowuje się chleb i wino do Eucharystii;
nakryty takimi samymi obrusami co priestoł , ma przypominać miejsce naro-
dzenia Chrystusa Betlejem i równocześnie miejsce śmierci Golgotę.
W ołtarzu jest jeszcze tron biskupi, górne miejsce ( gornieje miesto ) podkreśla-
jące duchową i kanoniczną władzę biskupa (sukcesja apostolska), a po jego obu
stronach ustawione są sopriestolia , siedzenia dla prezbiterów. Górne miejsce
posiada również swoją symbolikę. Może na nim zasiadać jedynie biskup i ma
ono przypominać niewidzialny tron Chrystusa. Zasiadający na nim hierarcha
w otoczeniu kapłanów ma przywodzić na myśl Zbawiciela otoczonego Aposto-
łami.
Architektonicznie z cerkwią może być związana dzwonnica. Dzwony oznaj-
miające święta roku kościelnego, nawołujące do modlitwy, przypominające
o tajemnicy wcielenia w warstwie symbolicznej są głosem Boga. Poświęcone
przez biskupa przekazują błogosławieństwo, które stało się ich udziałem. Wy-
różnia się trzy rodzaje uderzeń: małe, symbolizujące starotestamentowych proro-
ków i zapowiadane przez nich przyszłe wydarzenia; wielkie, które całej ziemi
ogłaszają Dobrą Nowinę; żelazne, zapowiadające nadejście sądu ostatecznego,
dzwięki trąb anielskich wzywające żywych i umarłych przed oblicze Pana.
Adam Bezwiński
'
'5;>25:
Człowiek. Jako kategoria wartościująca ma treść zmienną, w inwariancie po-
zostaje tylko wzorowość . Tradycyjny wzór rosyjski istota Boża , stworzona
na wzór i podobieństwo Boskie, inaczej swoista ikona, zadatek i zarazem
zadanie, cel. Takie cechy i cnoty jak łagodność, dobroć, pokora sprzyjają osiąg-
nięciu owego celu umocnieniu w sobie ikony. Niewskazana jest m. in. pycha,
refleksyjność, dbanie o własną cielesność. Prowadzi to bowiem do wypaczenia
ikony. Najbliższy ikony jest przez to Człowiek Prosty (i lud): nie trawi go ani
płynąca z wykształcenia autorefleksja, ani cywilizacja (te są raczej wynalazkami
zepsutego Zachodu).
Podobny stan rzeczy zachował się i w systemie radzieckim. Zmienił się tylko
zbiór wymaganych cnót. Prawdziwy Człowiek Radziecki ma realizować w sobie
ideę komunisty ma być całkowicie oddany Partii, Sprawie, siebie jako jed-
nostkę biologiczną i psychiczną usuwając w cień lub traktując jako narzędzie do
realizacji owej idei . W tym systemie również zachował się koncept Prostego
Człowieka, tyle, że już Radzieckiego. Jego najważniejszą cechą dalej pozostaje
bezrefleksyjność i obojętność na wszelkie dobra doczesne (zwłaszcza cywilizacji
zachodniej).
W literaturze i w malarstwie Prosty Człowiek (i rosyjski i radziecki) zwykle
jest ubłocony, styrany, obszarpany (o ile nie świętuje i nie jest w galowym gar-
niturze Bohatera Pracy), z archaicznymi narzędziami pracy. Choć rzadko odbie-
gająca od rzeczywistości, konwencja ta najdobitniej eksplikuje ideę prostoty ,
z jednej strony, a z drugiej piękna : ci ludzie mają być piękni pięknem
tkwiącej w nich i realizowanej przez nich idei / ikony .
Jerzy Faryno
'8AB8;8I5
Czyściec. Rosyjska tradycja prawosławna nie zna takiego pojęcia jako od-
dzielnej (obok Raju i Piekła) substancji. Brak tego pośredniego toposu zna-
cząco wpływa na rosyjskie widzenie świata, które w tym przypadku opiera się na
binarnej mentalności prawosławnej. Stąd wynika szczególny maksymalizm
etyczny ( wszystko albo nic ), stąd tendencja do natychmiastowej kwalifikacji
przeklętych problemów oraz brak zadowolenia z połowicznego sukcesu lub
niecałkowitej klęski. Charakterystyczne, że próba wprowadzenia Czyśćca do
drugiego tomu Martwych dusz jako szczególnego ogniwa w strukturze utworu
107
doprowadziła M. Gogola do artystycznej klęski (nieukończenie poematu ).
Stało się tak, ponieważ trzyczęściowy kosmos powieści pozostawał w głębokiej
sprzeczności z binarną świadomością prawosławną.
Kultura srebrnego wieku (w szczególności W. Iwanow) szeroko wykorzys- [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl exclamation.htw.pl
są Zwięte Dary. Drzwi boczne (północne i południowe) zwane są diakońskimi.
Na samej górze ikonostasu umieszczony jest krzyż (mogą też znajdować się
tablice z dziesięciorgiem przykazań, laska Aarona, naczynie z manną). Pod nim,
pośrodku najwyższego rzędu ikon, umieszczona jest Trójca Zwięta lub Zmart-
wychwstanie Chrystusa, rzadziej Ukrzyżowanie, a po bokach ikony patriar-
chów. W rzędzie niższym centralne miejsce zajmuje ikona Matki Bożej z Dzie-
ciątkiem; na lewo Dawid, na prawo Salomon, i dalej po obu stronach prorocy
starotestamentowi. Rząd następny to Deesis (Chrystus na tronie, a po jego bo-
kach Matka Boża i św. Jan Chrzciciel), po bokach 12 apostołów (lub aniołowie,
ojcowie Kościoła, męczennicy, niekiedy lokalni święci, założyciele klasztoru).
W rzędzie najniższym nad wrotami carskimi znajduje się ikona Komunia aposto-
łów, a na samych wrotach ikona Zwiastowania oraz postaci czterech Ewange-
listów; na prawo od tych wrót ikona Chrystusa, na drzwiach diakońskich ar-
chanioła lub świętych diakonów oraz ikony szczególnie czczone w danej cerkwi.
Na lewo od wrót carskich umieszczona jest ikona Matki Bożej, następnie, na
drugich drzwiach diakońskich archaniołowie lub święci diakoni oraz ikony
szczególnie czczone w danej świątyni.
Idea programu zawartego w ikonostasie ma uzmysławiać wiernym, że wszyst-
ko tworzy jeden zgodny chór, który nieustannie sławi Boga i do jego tronu zanosi
prośby o przebaczenie za grzechy świata. Ikonostas ma przypominać wiernym, że
święci są naszymi wstawiennikami u Stwórcy. Program ideowy ikonostasu jest
również swoistym powtórzeniem historii zbawienia poprzez odwołanie się do
symboliki Kościoła Starego Testamentu (tablice Mojżesza, laska Aarona, naczy-
nie z manną, prorocy zapowiadający przyjście Mesjasza) i Kościoła Nowego
Testamentu (Zwiastowanie, ustanowienie Eucharystii, ukrzyżowanie, Apostoło-
105
wie, Ewangeliści, Ojcowie Kościoła, święci). Przemyślany układ ikon w ikono-
stasie sprawia, że można nań spoglądać z bliska i wtedy wierni dostrzegają
szczegóły, patrzą na pojedyncze wydarzenia i postaci; z pewnej odległości iko-
nostas jawi się jako wiecznie żywa ściana rozświetlona płomieniami świec
oddzielających dwa światy: doczesny od nadprzyrodzonego, widzialny od niewi-
dzialnego, ziemię od nieba. Jedność obydwu poświadczają święci w swych praw-
dziwych wizerunkach należący do obydwu światów.
Trzecia i najważniejsza część cerkwi ołtarz (łac. altare podwyższone
miejsce ofiarne, w cerkwi także jako prezbiterium) odpowiada świętemu świę-
tych w świątyni starotestamentowej. W warstwie symbolicznej ta część świątyni
jest mieszkaniem Boga; miejscem, gdzie na tronie zasiada Chrustus; wyrażeniem
boskości Chrystusa; niebem na ziemi. Miejscem najważniejszym ołtarza i zara-
zem najświętszym jest priestoł ( tron Boży ), który symbolizuje to, co znaj-
duje się ponad niebiosami, tron niewidzialnego Boga. Priestoł jest również
symbolem ziemskich miejsc ofiarnych: stół ostatniej wieczerzy, Golgota, Grób
Pański, Wieczernik, a także symbolem Grobu Pańskiego. Dlatego przykryty jest
białym obrusem mającym przypominać całun, w który zawinięte zostało ciało
Chrystusa. Na nim położona jest błyszcząca, jasna tkanina, która ma symbo-
lizować Przemienienie Pańskie. W lewej części ołtarza postawiony jest stół ofiar-
ny ( żertwiennik ), na którym przygotowuje się chleb i wino do Eucharystii;
nakryty takimi samymi obrusami co priestoł , ma przypominać miejsce naro-
dzenia Chrystusa Betlejem i równocześnie miejsce śmierci Golgotę.
W ołtarzu jest jeszcze tron biskupi, górne miejsce ( gornieje miesto ) podkreśla-
jące duchową i kanoniczną władzę biskupa (sukcesja apostolska), a po jego obu
stronach ustawione są sopriestolia , siedzenia dla prezbiterów. Górne miejsce
posiada również swoją symbolikę. Może na nim zasiadać jedynie biskup i ma
ono przypominać niewidzialny tron Chrystusa. Zasiadający na nim hierarcha
w otoczeniu kapłanów ma przywodzić na myśl Zbawiciela otoczonego Aposto-
łami.
Architektonicznie z cerkwią może być związana dzwonnica. Dzwony oznaj-
miające święta roku kościelnego, nawołujące do modlitwy, przypominające
o tajemnicy wcielenia w warstwie symbolicznej są głosem Boga. Poświęcone
przez biskupa przekazują błogosławieństwo, które stało się ich udziałem. Wy-
różnia się trzy rodzaje uderzeń: małe, symbolizujące starotestamentowych proro-
ków i zapowiadane przez nich przyszłe wydarzenia; wielkie, które całej ziemi
ogłaszają Dobrą Nowinę; żelazne, zapowiadające nadejście sądu ostatecznego,
dzwięki trąb anielskich wzywające żywych i umarłych przed oblicze Pana.
Adam Bezwiński
'
'5;>25:
Człowiek. Jako kategoria wartościująca ma treść zmienną, w inwariancie po-
zostaje tylko wzorowość . Tradycyjny wzór rosyjski istota Boża , stworzona
na wzór i podobieństwo Boskie, inaczej swoista ikona, zadatek i zarazem
zadanie, cel. Takie cechy i cnoty jak łagodność, dobroć, pokora sprzyjają osiąg-
nięciu owego celu umocnieniu w sobie ikony. Niewskazana jest m. in. pycha,
refleksyjność, dbanie o własną cielesność. Prowadzi to bowiem do wypaczenia
ikony. Najbliższy ikony jest przez to Człowiek Prosty (i lud): nie trawi go ani
płynąca z wykształcenia autorefleksja, ani cywilizacja (te są raczej wynalazkami
zepsutego Zachodu).
Podobny stan rzeczy zachował się i w systemie radzieckim. Zmienił się tylko
zbiór wymaganych cnót. Prawdziwy Człowiek Radziecki ma realizować w sobie
ideę komunisty ma być całkowicie oddany Partii, Sprawie, siebie jako jed-
nostkę biologiczną i psychiczną usuwając w cień lub traktując jako narzędzie do
realizacji owej idei . W tym systemie również zachował się koncept Prostego
Człowieka, tyle, że już Radzieckiego. Jego najważniejszą cechą dalej pozostaje
bezrefleksyjność i obojętność na wszelkie dobra doczesne (zwłaszcza cywilizacji
zachodniej).
W literaturze i w malarstwie Prosty Człowiek (i rosyjski i radziecki) zwykle
jest ubłocony, styrany, obszarpany (o ile nie świętuje i nie jest w galowym gar-
niturze Bohatera Pracy), z archaicznymi narzędziami pracy. Choć rzadko odbie-
gająca od rzeczywistości, konwencja ta najdobitniej eksplikuje ideę prostoty ,
z jednej strony, a z drugiej piękna : ci ludzie mają być piękni pięknem
tkwiącej w nich i realizowanej przez nich idei / ikony .
Jerzy Faryno
'8AB8;8I5
Czyściec. Rosyjska tradycja prawosławna nie zna takiego pojęcia jako od-
dzielnej (obok Raju i Piekła) substancji. Brak tego pośredniego toposu zna-
cząco wpływa na rosyjskie widzenie świata, które w tym przypadku opiera się na
binarnej mentalności prawosławnej. Stąd wynika szczególny maksymalizm
etyczny ( wszystko albo nic ), stąd tendencja do natychmiastowej kwalifikacji
przeklętych problemów oraz brak zadowolenia z połowicznego sukcesu lub
niecałkowitej klęski. Charakterystyczne, że próba wprowadzenia Czyśćca do
drugiego tomu Martwych dusz jako szczególnego ogniwa w strukturze utworu
107
doprowadziła M. Gogola do artystycznej klęski (nieukończenie poematu ).
Stało się tak, ponieważ trzyczęściowy kosmos powieści pozostawał w głębokiej
sprzeczności z binarną świadomością prawosławną.
Kultura srebrnego wieku (w szczególności W. Iwanow) szeroko wykorzys- [ Pobierz całość w formacie PDF ]