Berent WacĹaw Ĺťywe kamienie (pdf)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

moja ka�da - prostakiem mi�oSci zostanie mi nade wszystko! Goliardowi zaokr�gli�y si� oczy
w zdumieniu. I franciszkanin to powiada?! Tak mi�oS�, by najczystsz�, ni�y? i t� ofiarnoS�
rycersk�, jaka z niej si� rodzi? i ten cud, jaki ona dokonywa w waszych sercach, franciszka-
nie?... Prostaki� to, gbury nieledwie?!
Ma�o baczy przeor na to oburzenie:
Wiód� �ydów Zakon gniewu. Wiedzie nas on wtóry Zakon mi�oSci ku wywy�szeniu rodzaju
cz�eczego - i ponad mi�oS� sam�.
I franciszkanin to wszystko powiada?!
A przeor podejmie tylko na niego to ciche rozSwietlenie oczu.
De spiritu sancto któ� wam tedy powiada� b�dzie?...
A gdy te oczy jego, nastawione jak gdyby na dale, na bli�sze rzeczy po chwili wejrza�y, zatrzy-
mawszy si� przelotem na twarzy goliarda - zachmurzy� si� wzrok starca. Ujrza� przed sob� chciw�
ciekawoS� artisty, mo�e paryskiego dysputacji ucznia - a nie wejrzenie duszy �akn�cej Swiat�a.
Wi�c przeci�� jakby d�oni� tamte wynurzenia mySli swoich, odsuwa� je w surow� dal przed
ciekawoSci� w�ócz�gi.
I dla przerwania ostatecznego spraw tamtych si�gn�� znów po ksi�g�, od�o�on� przed chwil�
na bok.
Wiedz�e tedy, bracie, nieco wi�cej bodaj o tym, coc ostatnio musn�o ucho na goSci�cu i z
czym do mnie tu przybieg�eS: gdy twe rojenia na po�y p�on� Pitagor po piekle i czyS�cu wo-
dzi� - dope�nieniom tamtego przodowa� Wirgil, zatrzymuj�c si� równie� u wrót niebieskich.
W niebo wiod�a mistrza cnotliwa pani Beatrice.
Bratu �ukaszowi wypad�y w tej chwili p�dzle z r�k, d�onie same z�o�y�y mu si� przy ustach:
Oby mi�dzy Swi�te policzona by�a!... Gdy z poprzednich s�ów przeora wia�o na� zi�bem
i ponuroSci�, zda�o mu si� teraz, jak gdyby ciep�y promie� s�o�ca we� uderzy�. Wi�c si� za-
pami�ta�, ub�o�y� w tym zamySleniu: Oby mi�dzy Swi�te policzona by�a, skoro duszy ludz-
kiej za �ywa raju dozna�...
Nie pochwali� wcale tej pobo�noSci przeor stary, bo wystawi� palec i karci go surowo:
Nakaza�em ci, bracie �ukaszu, milczenie w mowie innej nad p�dzle i farby! S�owo zostaw
oSwieconym.
Sam zasi� przysiad� si� do goliarda na skrzyni�. ZwaSnionych klerków pogodzi�a ksi�ga.
Pochylaj� kaptury nad jej kartami: na g�os czytaj� a pilnie. Czasami si� prostuj�, odsun� od
107
siebie na skrzyni, w oczy sobie popatrz�: zachwycaj� si� spo�em, by tym gwa�towniej pochy-
li� si�, na tym gorliwsze czytanie. Ciesz� si� oSwieceni now� karmi� ducha.
Goliardowi �y�y nabrzmiewaj� na skroniach, a pod oczyma zapalaj� si� rumie�ce gor�czki.
Zasi� w palcach ma dziwny niepokój, jak ten mnich, gdy ró�a�ca pod r�k� nie czuje. A�
si�gn�� bezwiednie po swe g�Sle. I tak je jakoS na kolanach u�o�y�, tak na nie osobliwie po-
patrzy�, jakby to dziecko by�o jego, o ca�un. prosz�ce zamkni�t� powiek�.
Mowa ksi�gi jest pospolita - ludzi zza gór. Zna wagant bywa�y wszystkie gwary po ziemiach
cesarstwa, obie mowy zza Renu i t� zza gór. Wi�c czyta chciwie, póki mu oczu nie przy�mi�
�zy. Ale przeor nie spostrzega tego; po drug� ksi�g� ju� si�ga - i z tej rad by coS na g�os wy-
czyta�. Tymczasem pieSci si� ni�, g�aszcze jej okute skóry i niczym do skrzyni cedrowej
onych skarbów zza gór, dobiera si� wreszcie do niej: chroboce u klamr.
Wreszcie otwiera na traf. Goliard czai si� uchem i powiek� na s�owa mistrza, rozko�ysane jak
katedralny dzwon.
I s�ucha:
Którzy chadzacie drog� mi�owania,
S�yszcie i wejrzyjcie na mnie!...
Przerwa� sobie stary na samym pocz�tku, wystawia palec i rozwa�a:
Do chrzeScijan to wezwanie. Którzy d��ycie drog� mi�oSci! - tymi s�owy ich nazywa. Za
przechodni� drog� ku dalszym celom snadx i mistrz sam j� uwa�a. Z nami jest! Nie z domi-
nikany.
I w cichoSci wywodzi coS jeszcze d�oni� sobie Przed oczyma. Goliard zniecierpliwiony czy-
ta� dalej sam przez rami� przeora:
S�yszcie i wejrzyjcie na mnie:
Bywa� li k�dy �alu moc, równa mej boleSci?...
I w tej�e chwili ku�ak goliarda uderzy z ca�ych si� w otwarte karty, a� si� ksi�ga zwali z ko-
lan przeora i runie z �oskotem o ziemi�.
Z �onglerowych to ust spisa�, s�owo w s�owo mistrz twój!
Na t� profanacj� ksi�gi tylko wargi przeora rozchyli�y si� niemo, bo gniew powoli dopiero
zapala� si� na policzkach. Przemóg� go jednak w sobie w brodzie ukry�.
I kl�ka starzec nad sw� ksi�g� cenn�, podejmuje z ziemi.
,,0wó� i krewkoS� s�aboSci twojej, md�y bracie! Pytaj, ojcze, �aków naszych, którzy wszyst-
ko pami�taj�, zali na ziemiach francuskiego króla nie s�yszeli tego - s�owo w s�owo - chocia�
w innej mc wie!... Zasi� tamto drugie bodaj (�e to jeszcze jem wypomn�!): Nie masz wi�k-
szej boleSci nad wspominanie szcz�Scia w niedoli... Boetius to pisa� w wi�zieniu, Boetius!
Ka�dy �ak ci to powie i na pierwszych zaraz kartach jego ksi�gi odnajdzie!
Widzi przeor: miota si� goliard w takiej z�oSci, �e a� kaptur osun�� mu si� na plecy. Spod
jego stroju, na pierwszy rzut oka rzekniesz, mniszego, wyjrza�a oto jawnie dusza inna - p�o-
wymi a� po ramiona k�dziory.
Nie stoim my sk�po o pieSni i wiersze nasze: �aden z nas imieniem si� do nich nie dowie-
sza! - wo�a i trz�sie w alteracji t� czupryn�. - Wagant wagantowi za kufel piwa odst�pi pieS�,
wiersz lub gadk� przez si� zdzia�an�... Ale tamtemu nawet za najlepsze wino w karczmie nie
odda�bym �adnej pieSni mojej! I w koSci nie przegra�bym do niego wiersza mego. Nie prze-
gra�bym! - zgrzyta w pasji.
Nie z w�drownych on - powiada przeor na uspokojenie.
108
I to jest nieprawda! - sprzecza si� goliard ju� ca�kiem gburnie. - Ultramontanus inaczej po-
wiada�. Z grodu do grodu w�druje on tam. Tylko przed studniami nie staje ani do piekarni nie
zachodzi, lecz wprost do pa�aców pa�skich, gdzie go s�uchaj� z wielk� atencj�, a goszcz�
i nocuj� nawet u siebie. I u nas mo�e taki sta�by si� i dojrza�, gdyby panowie innego byli du-
cha. U nas, przedsi�, wol� panowie zasadza� si� na kupców juki i wory, a ducha samego od-
tr�cili od si� precz - na rynki grodzkie!
I tak si� w nim wszystko burzy, �e te gniewy w wielki niespodzianie �al Sci�gn�y mu twarz blad�.
A ostatniego mo�e poet� przy g�Sli oddali owo skoczce na przekarmienie.
Obur�cz zas�oni� si� przeor od tych s�ów.
SkoroS tu do mnie nie przyszed� ze spowiedzi�, wiedzie� nie racz� o tej plugawoSci grze-
chów twoich.
W nazbyt bo wielkiej pogardliwoSci mia� przeor wszystkie grzechy z cia�a.
A jednak srogim po chwili nachmurzeniem popatrza� spod oka na goliarda.
TyS jeszcze, spod Zakonu gniewu jak �ydzi dusz� nie wyrós�... Obaczysz! doznasz! - pogro-
zi�. - Ka�da dusza pod taki Zakon si� dawa, ku jakiemu wartoSci� sw� dojrza�a.
A on na to:
Surowszy jest twój Zakon Ducha, widz�, i od Bo�ego bodaj gniewu... Nie lepszy pono� jest
i ten mistrz twój - podj�� na chwil� ksi�g�, by j� wnet od�o�y� - ...Dante?... Który ze strun
naszych wszystkie zdj��... niedope�nienia, on to w�aSnie i te g�Sle nasze zapowiedne, i nas
samych za stracone �amie!... Takie to, ojcze, twojego Zakonu mesjasze, �e swe Jany...
Tu goliard za�ama� si� ca�kiem: osuwa si� na kolana u skrzyni, a czo�em uderza mimo woli
o ksi�g�. Bratu �ukaszowi wyda�o si� w tej chwili, �e s�yszy g�uche podzwonne strun, jak
gdyby tam kto g�Sle o ziemi� rzuci� i roztrzaska�.
A przeor chmurzy si� wci�� nad tymi znamiony najwi�kszych targa� si�, niestatków i grze-
chów Swieckich: nad zwichrzon� czupryn� w�drownego poety, rozwian� oto w tej chwili na [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Linki