[ Pobierz całość w formacie PDF ]
z Rosji, lożę ścisłej obserwy o 10 stopniach. Związani pozostają z tą lożą
m.in.: marszałek wielki litewski Ignacy Ogiński, 3olnik koronny August
Moszyński, stolnik litewski Jerzy Wielhorski i inni.
W 1744 r., w domu Andrzeja Mokronowskiego, zostało powołane do
życia Towarzystwo Trzech Braci (w rok pózniej liczyło 21 członków), a w
1747 r. we Lwowie loża Trzech Bogiń. Loże te jednak, zwalczane przez
duchowieństwo, zostały zamknięte. W r.1758 loża Trzech Braci wznowiła
swą działalność. W tym czasie w Warszawie działała także loża Dobrego
Pasterza. Loże te zależały nominalnie od Wielkiej Loży Londynu, w rzeczy-
wistoci zaś rządziły się autonomicznie według statutu opraeowanego przez
wolnomularza de la Tierce. W przedmowie do swych statutów pisał on:
"Zwiat jest wielką Rzecząpospolitą, każdy naród rodziną, a każdy człowiek
dziecięciem. Ażeby więe wskrzesić i rozszerzyć te istotne maksymy, zaczerp-
nięte z natury człowieka, ustanowione zostało nasze towarzystwo. Połączyć
chcemy wszystkich ludzi umysłu światłego, obyczajów słodkich, humoru
przyjemnego, nie tylko miłoScią dla sztuk pięknych, lecz daleko bardziej
wielkimi zasadami cnoty, nauki i religii; interes towarzystwa staje siÄ™ tu
sprawą całego rodzaju ludzkiego."4
Do lóż masofiskich za czasów saskich należała przeważnie arystokracja
polska. W tym czasie wolnomularstwo nie odgrywało ważnej roli politycznej,
lecz było rodzajem mody panującej wśród najbogatszych. Poważną rolę
społeezną i polityczną polscy masoni zaczną odgrywać dopiero za ezasów
króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
W 1769 r., a więć już za czasów stanisławskich, pierwszą lożą polską stała
się loża Cnotliwego Sarmaty. Wielki mistrz Wielkiego Wschodu Londyń-
skiego książę de Beaufort mianował wielkim mistrzem prowinejonalnego
wolnomularstwa Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego
129
Augusta Moszyńskiego. W ten sposób doszło do powstania pierwszej wiel-
kiej loży polskiej. Ówczesne wolnomularstwo polskie skÅ‚adaÅ‚o siÄ™ z:
S. Załęski O masonerii w Polsce od roku 1738 do 1822 na zródłach wyłącznie masońskich,
cz.1, Kraków 1908, s. 52 - 54; Por. J. Nieczuja Urbański, Loże masofiskie na ziemiach
dawnej Rzeczypospolitej Polskiej w XVIII w. (Księga pamiątkowa ku uczczeniu
dwudziestopięcioletniej działalności naukowej prof. Marcelego Handelsmana), Warszawa
1929, s. 465 - 482o S. Małachowski - ł.,empicki, Wielka prowinejonalna I..oża Wolyńska,
(odbitka z Rocznika Wolyńskiego, t. II), Warszawa 1931.
7a: S. Małachowski -Aempicki, Wykaz..., dz.cyt., s.116 -117; Por. Tenże, Wolnomularstwo
polskie za Augusta III, Wiedza i %7łycie, nr 8/9, R. II:1927, s.17 - 30; W. Smolchski, Pr Lewrót
umysłowy w Polsce w wieku XVIl1. Studia histoivezne, Warszawa 1924.
- wielkiej loży Cnotliwego Sarmaty
- niemieckiej loży Trzech Braci
- francuskiej loży Jedności na wschodzie Warszawy
- Przyjazni na wschodzie Białegostoku
- Trzech Wież na wschodzie Malborka
- Doskonałego Wędrowca na wschodzie Preszowa na Węgrzech.
Loże prowincjonalne, w wyniku wypadków politycznych, w r.1770 prze-
rwały swe prace. W r.1773 ich los podzieliły loże warszawskie. W tym samym
roku (1773) jednak do Polski przybył z Saksonu hrabia Fryderyk Alojzy
Bruhl, noszący tytuł wielkiego wizytatora generalnego dogmatyki templariu-
szowskiej i z czasem ożywił polskie wolnomularstwo.
W 1777 r. do loży Pod Trzema Hełmami na wschodzie Warszawy został
przyjęty król Stanisław August i otrzymał siódmy stopień wolnomularstwa
polskiego kawalera Różanego Krzyża (21 stopień wg. rytu szkockiego). Król
popierał wolnomularstwo, ofiarował na jego potrzeby dom "Pod Rydzynią"
przy ul. Trębackiej i wspierał masonów wysokimi datkami pieniężnymi.
W 1780 r. było w Polsce ogółem 16 lóż. W 1781 r. wielkim mistrzem
obrany został Ignacy Potocki, który przygotowywał ustawę Wielkiego
Wschodu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Została
ona ogłoszona 26 II 1784 r. Akces do Wielkiego Wschodu Polskiego podpi-
sali przedstawiciele wielkiej Loży Katarzyny pod Gwiazdą Północną na
wschodzie Warszawy, loZe prowincjonalne z Wilna, Poznania, Dubnej oraz
kilka lóż symbolieznych.
Po śmierci wielkiego mistrza Andrzeja Mokronowskiego w 1784 r. wiel-
kim mistrzem obrany został Stanisław Szezęsny Potocki, wojewoda ruski,
który pełnił tę funkcję do 1789 r. Po nim wielkim mistrzem został Kazimierz
Nestor Sapicha, marszałek konfederaeji litewskiej podezas Sejmu Czterolet-
niego, który zarządzał Wielkim Wschodem do 1794 r.
Wolnomularstwo polskie za czasów Stanisława Augusta, aż do Sejmu
Czteroletniego, było pod wpływem rosyjskim. Wielka loża została nazwana
130
na cześć cesarzowej Katarzyny II lożą Katarzyny pod Gwiazdą Północną.
Członkami jej byli m.in. synowie ambasadora rosyjskiego Stakelberga, a członka-
mi honorowymi w wielu loiach polskich dygnitarze wolnomularstwa rosyjskiego,
jak hrabia Bazyli Musin-Puszkin-Brius, ks. Aleksander Aobanow-Rostowski, Je-
rzy Ellisen, Aleksander %7Å‚erebcow, Sergiusz A.anskoj i inni.
W okresie Sejmu Czteroletniego, na skutek obudzenia siÄ™ patriotyzmu i
wrogiego stosunku do Rosji, nazwa wielkiej loży została zamieniona na lożę [ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl exclamation.htw.pl
z Rosji, lożę ścisłej obserwy o 10 stopniach. Związani pozostają z tą lożą
m.in.: marszałek wielki litewski Ignacy Ogiński, 3olnik koronny August
Moszyński, stolnik litewski Jerzy Wielhorski i inni.
W 1744 r., w domu Andrzeja Mokronowskiego, zostało powołane do
życia Towarzystwo Trzech Braci (w rok pózniej liczyło 21 członków), a w
1747 r. we Lwowie loża Trzech Bogiń. Loże te jednak, zwalczane przez
duchowieństwo, zostały zamknięte. W r.1758 loża Trzech Braci wznowiła
swą działalność. W tym czasie w Warszawie działała także loża Dobrego
Pasterza. Loże te zależały nominalnie od Wielkiej Loży Londynu, w rzeczy-
wistoci zaś rządziły się autonomicznie według statutu opraeowanego przez
wolnomularza de la Tierce. W przedmowie do swych statutów pisał on:
"Zwiat jest wielką Rzecząpospolitą, każdy naród rodziną, a każdy człowiek
dziecięciem. Ażeby więe wskrzesić i rozszerzyć te istotne maksymy, zaczerp-
nięte z natury człowieka, ustanowione zostało nasze towarzystwo. Połączyć
chcemy wszystkich ludzi umysłu światłego, obyczajów słodkich, humoru
przyjemnego, nie tylko miłoScią dla sztuk pięknych, lecz daleko bardziej
wielkimi zasadami cnoty, nauki i religii; interes towarzystwa staje siÄ™ tu
sprawą całego rodzaju ludzkiego."4
Do lóż masofiskich za czasów saskich należała przeważnie arystokracja
polska. W tym czasie wolnomularstwo nie odgrywało ważnej roli politycznej,
lecz było rodzajem mody panującej wśród najbogatszych. Poważną rolę
społeezną i polityczną polscy masoni zaczną odgrywać dopiero za ezasów
króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
W 1769 r., a więć już za czasów stanisławskich, pierwszą lożą polską stała
się loża Cnotliwego Sarmaty. Wielki mistrz Wielkiego Wschodu Londyń-
skiego książę de Beaufort mianował wielkim mistrzem prowinejonalnego
wolnomularstwa Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego
129
Augusta Moszyńskiego. W ten sposób doszło do powstania pierwszej wiel-
kiej loży polskiej. Ówczesne wolnomularstwo polskie skÅ‚adaÅ‚o siÄ™ z:
S. Załęski O masonerii w Polsce od roku 1738 do 1822 na zródłach wyłącznie masońskich,
cz.1, Kraków 1908, s. 52 - 54; Por. J. Nieczuja Urbański, Loże masofiskie na ziemiach
dawnej Rzeczypospolitej Polskiej w XVIII w. (Księga pamiątkowa ku uczczeniu
dwudziestopięcioletniej działalności naukowej prof. Marcelego Handelsmana), Warszawa
1929, s. 465 - 482o S. Małachowski - ł.,empicki, Wielka prowinejonalna I..oża Wolyńska,
(odbitka z Rocznika Wolyńskiego, t. II), Warszawa 1931.
7a: S. Małachowski -Aempicki, Wykaz..., dz.cyt., s.116 -117; Por. Tenże, Wolnomularstwo
polskie za Augusta III, Wiedza i %7łycie, nr 8/9, R. II:1927, s.17 - 30; W. Smolchski, Pr Lewrót
umysłowy w Polsce w wieku XVIl1. Studia histoivezne, Warszawa 1924.
- wielkiej loży Cnotliwego Sarmaty
- niemieckiej loży Trzech Braci
- francuskiej loży Jedności na wschodzie Warszawy
- Przyjazni na wschodzie Białegostoku
- Trzech Wież na wschodzie Malborka
- Doskonałego Wędrowca na wschodzie Preszowa na Węgrzech.
Loże prowincjonalne, w wyniku wypadków politycznych, w r.1770 prze-
rwały swe prace. W r.1773 ich los podzieliły loże warszawskie. W tym samym
roku (1773) jednak do Polski przybył z Saksonu hrabia Fryderyk Alojzy
Bruhl, noszący tytuł wielkiego wizytatora generalnego dogmatyki templariu-
szowskiej i z czasem ożywił polskie wolnomularstwo.
W 1777 r. do loży Pod Trzema Hełmami na wschodzie Warszawy został
przyjęty król Stanisław August i otrzymał siódmy stopień wolnomularstwa
polskiego kawalera Różanego Krzyża (21 stopień wg. rytu szkockiego). Król
popierał wolnomularstwo, ofiarował na jego potrzeby dom "Pod Rydzynią"
przy ul. Trębackiej i wspierał masonów wysokimi datkami pieniężnymi.
W 1780 r. było w Polsce ogółem 16 lóż. W 1781 r. wielkim mistrzem
obrany został Ignacy Potocki, który przygotowywał ustawę Wielkiego
Wschodu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Została
ona ogłoszona 26 II 1784 r. Akces do Wielkiego Wschodu Polskiego podpi-
sali przedstawiciele wielkiej Loży Katarzyny pod Gwiazdą Północną na
wschodzie Warszawy, loZe prowincjonalne z Wilna, Poznania, Dubnej oraz
kilka lóż symbolieznych.
Po śmierci wielkiego mistrza Andrzeja Mokronowskiego w 1784 r. wiel-
kim mistrzem obrany został Stanisław Szezęsny Potocki, wojewoda ruski,
który pełnił tę funkcję do 1789 r. Po nim wielkim mistrzem został Kazimierz
Nestor Sapicha, marszałek konfederaeji litewskiej podezas Sejmu Czterolet-
niego, który zarządzał Wielkim Wschodem do 1794 r.
Wolnomularstwo polskie za czasów Stanisława Augusta, aż do Sejmu
Czteroletniego, było pod wpływem rosyjskim. Wielka loża została nazwana
130
na cześć cesarzowej Katarzyny II lożą Katarzyny pod Gwiazdą Północną.
Członkami jej byli m.in. synowie ambasadora rosyjskiego Stakelberga, a członka-
mi honorowymi w wielu loiach polskich dygnitarze wolnomularstwa rosyjskiego,
jak hrabia Bazyli Musin-Puszkin-Brius, ks. Aleksander Aobanow-Rostowski, Je-
rzy Ellisen, Aleksander %7Å‚erebcow, Sergiusz A.anskoj i inni.
W okresie Sejmu Czteroletniego, na skutek obudzenia siÄ™ patriotyzmu i
wrogiego stosunku do Rosji, nazwa wielkiej loży została zamieniona na lożę [ Pobierz całość w formacie PDF ]